در سیستم رتبه‌بندی فرهنگیان، شایستگی‌های حرفه‌ای به عنوان معیارهایی برای ارزیابی و ارتقاء رتبه معلمان در نظر گرفته می‌شود. این شایستگی‌ها به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند: عمومی، تخصصی، حرفه‌ای و تجربه. لازم به ذکر است که امتیازات مورد نیاز برای هر رتبه، مانند آموزشیار معلم، مربی معلم، استادیار معلم، دانشیار معلم و سایر رتبه‌ها، در جدول شاخص‌ها متفاوت است. بر اساس امتیازات کسب‌شده، معلمان در این سیستم رتبه‌بندی خواهند شد.
طرح رتبه‌بندی معلمان بر اساس معیارهای خاصی که تحت عنوان شایستگی تعریف شده، اجرا می‌شود. با این حال، بسیاری از معلمان هنوز آگاهی کاملی از مبنای شایستگی‌های حرفه‌ای در این رتبه‌بندی و امتیازهای مربوط به هر کدام ندارند. این ناآگاهی باعث شده است که برخی معلمان نسبت به امتیازات خود اعتراض کنند یا مستندات لازم برای ارتقاء امتیاز و رتبه را بارگذاری نکنند.
به همین دلیل، در این مقاله علاوه بر ارائه تعریف جامع از شایستگی‌های حرفه‌ای، جدول مربوط به این شایستگی‌ها نیز ارائه شده است تا معلمان با شاخص‌های امتیازدهی بیشتر آشنا شوند. همچنین، حداقل امتیازات لازم برای رتبه‌بندی معلمی و موارد مربوط به اینکه چه افرادی مشمول رتبه‌بندی فرهنگیان می‌شوند و جدول شاخص‌ها، در ادامه مقاله بررسی خواهد شد
شایستگی های حرفه ای در رتبه بندی فرهنگیان چیست؟
چند ماه پیش، طرح رتبه‌بندی معلمان بر اساس سند تحول بنیادین طراحی و از سوی رئیس پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش معرفی و به مرحله اجرا درآمد. هدف اصلی این طرح، ارتقاء کیفیت نظام آموزشی، بهبود وضعیت معیشتی فرهنگیان و کارکنان آموزش و پرورش، و همچنین افزایش انگیزه معلمان برای ارتقاء سطح علمی و تجربی آنها است.
اجرای این طرح بر اساس شایستگی‌های حرفه‌ای معلمان صورت می‌گیرد و معلمان بر اساس امتیازاتی که کسب می‌کنند، به پنج دسته آموزشیار، مربی، استادیار، دانشیار و استاد معلم تقسیم می‌شوند. حقوق هر یک از این دسته‌ها متفاوت است و معلمان می‌توانند با ارتقاء شایستگی‌های حرفه‌ای خود، سطح خود را بالا ببرند.
اما شایستگی‌های حرفه‌ای در رتبه‌بندی فرهنگیان به چه معناست؟ بر اساس قوانین مربوطه، برای ارزیابی کیفیت کار معلمان، شایستگی‌ها در چهار گروه تقسیم‌بندی شده‌اند: عمومی، تخصصی، حرفه‌ای و تجربی. معلمان بر اساس این گروه‌ها امتیاز دریافت خواهند کرد. در ادامه، این دسته‌ها به تفصیل معرفی می‌شوند:
شایستگی‌های عمومی:
این دسته به ارزیابی رفتار، عقاید، دیدگاه‌ها و باورهای معلم می‌پردازد که باید با ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه اسلامی ایران هماهنگ باشد. عملکرد معلمان در شناخت مسائل پیرامون و انتقال مفاهیم اساسی به دانش‌آموزان از اهمیت بالایی برخوردار است.
شایستگی‌های تخصصی:
این بخش شامل دانش تربیتی و حوزه‌های مرتبط با یاددهی-یادگیری، خلاقیت، اختراعات علمی، تفکر علمی، و آخرین مدرک تحصیلی می‌شود. توجه به امتیاز مدرک تحصیلی در رتبه‌بندی معلمان اهمیت ویژه‌ای دارد.
شایستگی‌های حرفه‌ای:
این دسته ترکیبی از شایستگی‌های عمومی و تخصصی است و به کاربست مهارت‌های تخصصی و تربیتی نیز می‌پردازد. همچنین، کسب مقام در رویدادها و جشنواره‌ها می‌تواند باعث افزایش امتیاز در این بخش شود.
شایستگی‌های تجربی:
این بخش بر سابقه خدمت معلم و توانایی‌های به‌دست‌آمده در این مدت تمرکز دارد. به‌طور کلی، هرچه سابقه خدمت و عملکرد معلم بهتر باشد، امتیاز بالاتری به او اختصاص خواهد یافت.
ارزیابی شایستگی‌های حرفه‌ای معلمان بر عهده ارزیابان حرفه‌ای شامل سرگروه‌ها، راهبران آموزشی، مدیران، معلمان و هیئت ممیزه است. این ارزیابان امتیازات را بر اساس مستندات و مدارک ارائه‌شده توسط فرهنگیان تعیین خواهند کرد
جدول شایستگی‌های عمومی در رتبه‌بندی معلمان
| ابعاد | عنوان شایستگی | تعریف شایستگی | امتیاز | مراجع ارزیابی نهایی | مراجع اظهار نظر و ارزیابی اولیه |
|---|---|---|---|---|---|
| صفات و ویژگی‌های شخصیتی فرد (180) | ارتباط و تعامل موثر | برقراری ارتباط کارآمد و مناسب با دیگران | 60 | ارزیابی حرفه‌ای | معلم، مدیر مستقیم |
| مهارت تفکر و حل مسئله | استفاده از مهارت‌های تفکر برای ارائه، ارزیابی و اجرای راه‌حل‌ها در مواجهه با مشکلات و مسائل آموزشی و تربیتی | 60 | |||
| خلاقیت و تحول‌خواهی | الهام‌بخش بودن برای دیگران و ایجاد راه‌حل‌های خلاقانه برای تحول و رشد | 60 | |||
| باورها، نگرش‌ها، اعتقادات و رفتار مبتنی بر نظام ارزشی، فرهنگی و اخلاقی جامعه اسلامی و نظام آموزش و پرورش کشور (120) | باور به ارزش‌های اسلامی، ملی و انقلابی، روحیه جهادی | پایبندی به ارزش‌های اسلامی-ایرانی و انقلاب اسلامی و تلاش در جهت صیانت از آنها | 70 | ||
| رعایت اخلاق اسلامی | رعایت و حفظ تمامی شئون اسلامی و معلمی (اخلاق، پوشش، حفظ کرامت و...) | 25 | گزینش | مدیر مستقیم | |
| قانون‌گرایی و قانون‌مداری | پایبندی به قوانین و مقررات اداری و آموزشی در راستای وظایف شغلی | 25 | حراست | مدیر مستقیم |
چه افرادی مشمول رتبه بندی فرهنگیان می شوند؟
یکی از سوالات کلیدی در مورد رتبه‌بندی فرهنگیان این است که چه افرادی شامل این رتبه‌بندی می‌شوند. به‌طور کلی، بر اساس قوانین موجود، افرادی که در پست‌های کارشناسی و بالاتر در مشاغل مربوط به معلمان مشغول به کار هستند، از تاریخ شروع تغییر سمت و استخدام به عنوان معلم، جزو نظام رتبه‌بندی قرار می‌گیرند.
با این حال، این توضیحات ممکن است به‌طور کامل به وضوح شرایط مشمولان کمک نکند. به‌طور دقیق‌تر، تمامی افرادی که دارای حکم پرسنلی از آموزش و پرورش هستند، مشمول این رتبه‌بندی خواهند بود. در ادامه، دسته‌بندی‌های دقیق‌تر مشمولان به شرح زیر است:
آموزگاران
دبیران
هنرآموزان
مربیان امور تربیتی
مشاوران واحد آموزشی
مراقبین سلامت
مدیران و معاونین واحدهای آموزشی و تربیتی
با این حال، برخی افراد ممکن است در مورد مشمولیت خود مردد باشند، زیرا وضعیت آنها ممکن است متفاوت باشد. برای شفاف‌سازی، مواردی که شامل رتبه‌بندی فرهنگیان نمی‌شوند به شرح زیر است:
نیروهایی که کد شناسه استخدام مورد تأیید سازمان اداری و استخدامی کشور ندارند
کارکنانی که به صورت مأمور یا انتقالی از سایر دستگاه‌های اجرایی (با حفظ پست سازمانی یا بدون آن) به آموزش و پرورش آمده‌اند
کارکنانی که به عنوان مأمور به مدارس غیر دولتی (به استثنای مدیران و معاونین که از آموزش و پرورش حقوق دریافت می‌کنند) منتقل شده‌اند
نیروهایی که مازاد بوده یا در اختیار مدرسه هستند
افرادی که از بیش از یک صندوق حقوق دریافت می‌کنند
اشخاصی که در مرخصی بدون حقوق به سر می‌برند
اشخاصی که به دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجایی منتقل شده‌اند
اشخاص مشغول به تحصیل
علاوه بر این، اگر شخصی قبلاً در پست‌های اداری شاغل بوده و سپس به دلیل اشتغال به عنوان معلم مشمول طرح رتبه‌بندی شده باشد، در صورتی که دوباره به شغل اداری خود بازگردد، دیگر شامل رتبه‌بندی فرهنگیان نخواهد بود. لازم به ذکر است که شرایط دقیق باید توسط مراجع ذی‌صلاح بررسی شود.
نکته مهم دیگر این است که درصد و میزان افزایش حقوق در رتبه‌بندی معلمان متفاوت است. بر اساس قانون، حقوق پایه حدود 8 میلیون تومان است و درصد افزایش برای رتبه‌های 1، 2، 3، 4 و 5 به ترتیب 45، 55، 65، 75 و 95 درصد خواهد بود. البته این ارقام ممکن است تغییر کنند و جزئیات جدید از طریق مقاله‌های آینده اطلاع‌رسانی خواهد شد.